با پیشرفت سریع علوم و پیچیدگی روز افزون آن بالطبع سیستم های تولیدی و خدماتی نیز گسترش یافته است در نتیجه این پیشرفت اداره صحیح و مناسب اینگونه واحدها به صورت سیستماتیك مستلزم بكارگیری تكنیک های علمی و پیشرفته می باشد .
حجم تولید و گستردگی خدمات آن چنان است كه رشته های مهندسی سنتی از قبیل شیمی ، راه و ساختمان ، برق ، مكانیك و غیره پاسخگوی كلیه مسائل این سیستمها نمی باشند چرا كه هر كدام از این رشتهها ویژگی خاصی را شامل می شوند كه معمولا اسامی آنها مبین ماهیت آنهاست اما مشكل عمده ای كه وجود دارد ارتباط میان این رشته ها و تعیین جایگاه دقیق و درست آنها در كنار هم در صنعت است.
كه از همین جا نیاز به یك ارتباط دهنده احساس می شود كه برای جبران چنین كمبودی در قرن بیستم و به ویژه در چند دهه اخیر از پیوند رشـــته های علوم ، مدیریت ، اقتــصاد و رشتههای مهندسی، رشته جدیدی به نــام ” مهندسی صنایع ” ( Industrial engineering ) به وجود آمده است كه وظیفه یك ارتباط دهنده بین رشته های مختلف را به عهده دارد .
بنابراین در این رشته درسهایی از تمام رشته های مذكور وجود دارد تا یك مهندس صنایع برای پیوند بهتر رشتههای مختلف با آنها آشنا باشد.
گرایشها
رشته صنایع دردوره ی کارشناسی دارای چهارگرایش زیر است:
* برنامه‌ریزی و تحلیل سیستمها
* تولید صنعتی
* تکنولوژی صنعتی
* ایمنی صنعتی
البته گرایش‌های ذکرشده در سطح کارشناسی تفاوت چندانی با یکدیگر ندارد، چرا که دانشجویان هر یک از گرایش‌های فوق از میان ۱۴۰ واحدی که دردوره‌ی کارشناسی می‌گذارنند تنها ۳۰ واحد متفاوت با یکدیگر دارند.
دانشجویان می توانند واحدهای متفاوت را نیز در ۹ واحد اختیاری خویش انتخاب کرده و بگذرانند. برای مثال فارغ‌التحصیل گرایش تولید صنعتی می‌تواند به جای گرایش تحلیل سیستمها فعالیت کند .
گرایش تکنولوژی صنعتی
گرایش تکنولوژی صنعتی با بینش و دیدی فنی تر از گرایش قبلی به مسایل نگاه می کند. کارشناسان این رشته که از نظر فنی نزدیک تر به مهندسین مکانیک (مخصوصا گرایش ساخت و تولید) می باشند ،آگاه به مسایل بهینه سازی ساخت وساز و فراورده های صنعتی و نیز نگهداشت و راه اندازی فنی واحدهای اجرایی هستند.
دارای توانایی هایی از قبیل انتقال و مدیریت تکنولوژی همین طور حفظ و حراست از آن هستند که به مدد امکانات سخت افزاری و نرم افزاری در جهت حفظ و نگهداشت نظام فنی و اجرایی گام برمی دارند ،
با مدیریت تکنولوژی های در دسترس ، یا مواردی که در قالب انتقال تکنولوژی بده بستان می شود سعی در افزودن کمیت و کیفیت فراورده ها و نیز بهره برداری مؤثر از امکانات در دسترس دارند .
با استفاده از تجهیزات کامپیوتری و مدارهای منطقی قادر هستند طیف وسیعی از خواست های اجرایی بشر را که بدلیل محدودیت های انسانی به سهولت قابل تحقق نمی باشند را عینیت بخشند.
آنها از مرحله ی طراحی یک ایده و نمونه سازی آن گرفته تا مرحله ی ساخت وتدارک ، امکانات تولید ، همین طور مدیریت مراحل اجرایی ، توان خدمت رسانی را دارند. ضمنا ضایعات و منابع بروز آنها را شناسایی می کنند و می توانند تأثیرات گوناگون آنها را مورد سنجش و ارزیابی قرار دهند در واقع هدف این گرایش تربیت تکنولوژیست های کارخانه است .
گرایش تولید صنعتی
گرایش تولید صنعتی فن به کارگیری مهارتهای تکنیکی- اقتصادی و استفاده ی موثر و نظام یافته از نیروی انسانی، زمان، ماشین آلات، ساختمان و مواد به منظور تولید کالا با کیفیت مطلوب است.
مهندس تولید صنعتی با استفاده از علوم مختلفی که کسب کرده قادر است با تجزیه و تحلیلی که پیرامون برنامه ریزی تولید، کنترل و مدیریت پروژه، کنترل کیفیت، بهبود کارایی تولیدو نیز طرح ریزی های گوناگونی که درواحدهای اجرایی انجام می دهد.
امکان موثر تر به تولید رسیدن فراورده ها یا عرضه مطلوب تر خدمات را پدید آورد انتخاب ترکیب مناسب از محصولات تولیدشده توسط یک کارخانه برای به حداکثر رساندن سود کارخانه، قسمت‌های مختلف یک کارخانه به چه ترتیبی ساخته شوند تا حداقل جابجایی مواد و محصولات رابا حداقل ضایعات داشته باشند،
تدابیر لازم برای ثبات کیفیت محصولات کارخانه ،برنامه ریزی و کنترل موجودی ها،کنترل کیفیت،راه های موثربه تولیدرسیدن فراورده ها یاعرضه مطلوب تر خدمات از کارهایی است که یک مهندس تولید صنعتی می تواند انجام دهد او می تواند به گونه ای یک نظام اجرایی را برنامه ریزی کند که چند هدف متفاوت و گاه متضاد در قالبی بهینه تحقیق پیدا نماید .
گرایش ایمنی صنعتی
گرایش ایمنی صنعتی یکی ازگرایش های تازه تأسیس مهندسی صنایع درایران می باشد . تکنیک ایمنی صنعتی به وسیله ی مهندسین قابل اعتماد برای اولین بار دراواخرسال ۱۹۶۲میلادی جهت ارزیابی ایمنی سیستم های نظامی و تعیین مشکلات ناشی از غیرنرمال کارکردن آنها پایه گذاری شد.
بعد از آن استفاده ازاین روش به سرعت افزا یش یافت،به طوری که در ایالات متحده ی آمریکا و فرانسه ازآن به ترتیب برای ارزیابی ایمنی هواپیماهای کنکورد وایرباس استفاده شد و بعدها نیزاین تکنیک به ارزیابی ایمنی صنایع هسته ای توسعه یافت .
شاید تصوراینکه ایمنی و بهداشت حرفه ای می تواند نقش بسزایی در بهره وری بسیاری ازواحدهای صنعتی داشته باشد برای اکثرافراد مشکل باشد.
بدیهی است با وجود تمام مزایا و منافعی که گسترش و توسعه صنعت برای نسل بشربه دنبال داشته است، سرمنشاخطرات ونارسائی های مختلف نیزبوده است که آمارنگران کننده وبعضاوحشتناک حوادث کوچک وبزرگ که هرلحظه درگوشه ای ازاین دنیای پهناور رخ می دهد بیان کننده ی همین امراست .
این گرایش تلفیقی از مهندسی و بهداشت می باشد و مهندسین این گرایش با کاهش آسیب ها و خطرات انسانی محیط کار،ماشین آلات، مواد خام ونظم ونظافت کارگاهی سعی بربهره ور کردن واحدهای صنعتی یک کارخانه را دارند . برای توضیح بیشترفرض کنید.
اگر یک فرد درکارخانه دچار صدمه ای شود عواقبی همچون افسردگی فرد و سایر کارکنان،ازکارافتادگی، به وجود آمدن محدودیت های اقتصادی برای فرد، توقف دستگاه یا قسمتی که فرد مشغول است(حتی برای مدتی کوتاه )،افزایش مخارج (درمانی و تعمیری) آن واحد ودر نتیجه کاهش کیفیت و بهره وری را به دنبال دارد.
گرایش برنامه ریزی و تحلیل سیستم ها
گرایش برنامه‌ریزی و تحلیل سیستمها تا حدودی جنبه نرم‌افزاری دارد و بیشت ربه ارائه‌ی راه‌کارهای سیستماتیک می‌پردازد.
درواقع هدف این گرایش تربیت کارشناسانی است که بتوانند با بهره‌گیری از روش‌های جدید و سیستماتیک ومدل‌های ریاضی، مسائل واحدهای صنعتی را تجزیه و تحلیل نموده و بیشترین رهنمودها را برای استفاده از منابع موجود در عملکرد اجزاء تشکیل سیستم ارائه بدهند.
برای توضیح بیشتر مهندس تحلیل سیستمها در واقع اطلاعات جمع‌آوری‌شده را با استفاده از نرم‌افزارهای مختلف و مدل‌های ریاضی تجزیه و تحلیل نموده، موارد به‌دست آمده را تنظیم و ثبت کرده و در اختیار واحدهای مختلف قرار می‌دهد. برای مثال در یک سیستم صنعتی با جمع‌آوری اطلاعات و هماهنگ کردن ارگان‌ها و سیستم‌های مختلف(سیستم‌های کیفیت، سیستم‌های مالی، سیستم‌های تدارک، سیستم‌های حسابداری و…) و ارائه چارتی کامل از آنها سعی برآن دارد
تا سیستمها را از نظر مدیریت زمانی(زمان‌سنجی) بهبود بخشیده، تقسیم کار را به بهترین نحو بین نیروی انسانی و ماشین‌آلات انجام داده تا بیکاری در سیستمها کاهش یابد (در مورد ماشین‌آلات به بررسی و ثبت نواقص، ضعف قطعات و علت از کارافتادگی آنها می‌پردازد) خط تولید را موازنه کرده ونقاط گلوگاهی را مشخص می‌نماید تا خروجی با حداقل هزینه، بهبود یافته و متعادل شود. مهندسی تحلیل سیستمها نسبت به سایر گرایشها به بررسی جامع‌تر و کلان‌تر پروژه‌ها و سیستمها می‌پردازد.
مهندسی صنایع در ایران
در سال ۱۳۳۶ رشته مهندسی صنایع با نام رشته ماشین افزار تا مقطع کارشناسی ارشد در هنرسرای عالی در کنار رشتههای جوش و مکانیک و عمران ( راه و ساختمان ) تدریس شد.
به دنبال تأسیس این مرکز تعلیم و تربیت حرفه‌ای، هنرستان صنعتی نمونه و دانشسرای عالی صنعتی پا به عرصه وجود گذاشتند که دوره‌های سه ساله كارشناسی برگزار می‌نمودند. در سال ۴۸ نام رشته تغییر کرد و ماشین افزار تبدیل به تولید شد و هم اکنون نیز آن را به نام مهندسی صنایع می‌شناسیم .
وضع ادامه تحصیل
کلیه فارغ التحصیان در تمامی گرایش های فوق میتوانند در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری هم شرکت کنند و چه در داخل کشور و چه در خارج از کشور به ادامه تحصیل بپردازند.
دروس این رشته
دروس مشترک در گرایش‌های مختلف مهندسی صنایع:
ریاضی، معادلات‌دیفرانسیل، برنامه‌نویسی کامپیوتر، محاسبات عددی، فیزیک ، شیمی عمومی ، مبانی مهندسی برق ، اقتصاد مهندسی، نقشه‌کشی صنعتی ، استاتیک، مقاومت مصالح، علم مواد، اقتصاد عمومی ، اصول حسابداری و هزینه‌یابی، ارزیابی کار و زمان، طرح‌ریزی واحدهای صنعتی، برنامه‌ریزی و کنترل تولید، موجودی‌ها ، کنترل پروژه، کنترل کیفیت آماری، تحقیق در عملیات ، روش‌های تولید ، تئوری احتمالات و کاربردهای آن، آمار مهندسی، آزمایشگاه اندازه‌گیری دقیق، کارگاه ماشین‌ابزار ، کارگاه عمومی جوش، کارگاه ریخته‌گری.
دروس تخصصی گرایش برنامه‌ریزی و تحلیل سیستمها
زبان تخصصی، برنامه‌ریزی حمل و نقل، اصول شبیه‌سازی، تحلیل سیستمها، کاربرد کامپیوتر در مهندسی صنایع، پروژه پایانی، اصول مدیریت و تئوری سازمان، کارآموزی، سیستم‌های اطلاعاتی و کنترل مدیریت .
دروس تخصصی گرایش تکنولوژی صنعتی
ماشین‌های افزار ، قید و بندها (جیک و فیکسچر)، طراحی قالب ، کنترل عددی، مونتاژ مکانیکی، عملیات حرارتی، زبان تخصصی، پروژه.
دروس تخصصی گرایش ایمنی
ایمنی در برق، اعلام و اطفاء حریق، دیگ‌ها و ظروف تحت فشار، عوامل شیمیایی محیط کار، عوامل فیزیکی محیط کار، حفاظت صنعتی (ایمنی صنعتی)، مهندسی احتراق، گازرسانی.
این رشته در زیرگروه ۱ رشته های فنی قرار دارد و ضرایب دروس در این زیر گروه به صورت زیر است :
ریاضی : ۴
فیزیک : ۳
شیمی : ۲
یک دیدگاه بنویسید